De Oermens - Jac Zitman

Ja, dit is weer zo,n ‘moeilijke column’, een column waar je even de tijd voor moet nemen. Een column waarin ik probeer te wijzen op dat, wat in ons allemaal aanwezig is, en dat ons allen bindt. Een column die ons terug kan brengen bij ons diepste zelf.

Kijkend naar de wereld om ons heen zien we allerlei geweld. Niet alleen het geweld van de enkeling tegen over een ander, maar ook het geweld dat de ene groep de ander aandoet. Er is veel lichamelijk geweld, maar ook onderdrukking in allerlei vormen. Dit gebeurt in het klein in het persoonlijk leven en in het groot.

De hunkering naar macht, de sterkste te willen zijn zien we dagelijks op het grote politieke wereldtoneel voorbij trekken. Het verdraaien van de waarheid, alleen maar om niet af te gaan, is meer gewoon dan uitzondering. Het zich verrijken van de westerse wereld ten kostte van bv de derde wereldlanden is ook een vorm van geweld. En dan heb ik het nog niet eens over de meer dan schandalige winsten die grote aandeelhouders opstrijken, want ook dat is geweld. Wellicht zelfs de ergste vorm van geweld dat er bestaat, omdat het altijd ten koste gaat van de aller armste. Ondanks de hoge ontwikkeling op allerlei gebied lijken sociaal onrecht en wreedheid in de wereld voorlopig onuitroeibaar.

Wat bezielt in feite de mens, de zogenaamd beschaafde westerling, de Eskimo of de Indiaan, de mens zowel in de oudheid als nu? Waarom is de mens doorlopend bezig zich zelf veilig te stellen ten koste van wat dan ook? Waarom zijn mensen niet in staat om op een vreedzame wijze de opbrengst van deze aarde te delen zonder de angst om te kort te komen?

In wezen is de mens nog steeds op de vlucht voor het eerste roofdier, de eerste afgrond waarmee hij ooit als lid van een primitieve volksstam oog in oog stond. Hij is nog steeds bang, bang voor pijn, om buitengesloten te worden, voor eenzaamheid, nog steeds bang voor de dood. Nog steeds, ondanks de beschaafdheid die hij zich zelf toedicht, is de mens geen innerlijk zelfstandig en liefdevol individu. De hele evolutie die het wezen van de mens van nu gevormd heeft is nog in zijn bewustzijn aanwezig.

Zijn driften en zijn angsten komen nog van duizenden jaren geleden uit het oerwoud met zijn dagelijkse strijd voor het bestaan. Deze oermens leeft nog steeds in ons en deze heeft grenzeloos materialisme en verwarring op zijn geweten. Deze oermens is nog gehecht aan het oude stambewustzijn en is bang voor eenzaamheid, op de vlucht zonder de (vaak denkbeeldige) gevaren onder ogen te zien. Deze mens is nog geen individu. Daarom wil hij zich zelf en zijn positie veilig stellen, helaas ten koste van alles. Daarom ook wil hij gered worden, door God, door Christus, door de makelaar of de bank, kortom: Hij is nog onvolwassen en ziet zijn momentele situatie niet volledig onder ogen. En daarom is hij ook nooit, hoogstens heel eventjes, tot werkelijke onzelfzuchtige liefde zonder vrees in staat.

Ons bewustzijn, ons denken en ons voelen, bestaat uit indrukken, herinneringen en allerlei weten van gisteren en vroeger.

Niet alleen uit dat wat we in onze jeugd en erna geleerd hebben, maar ook allerlei nijgingen die terug gaan tot aan de oertijd. Het leven wordt zelfs bepaald door de oude oerangst, de eenzaamheid die ons op de vlucht jaagt naar de veiligheid van de stameenheid, de groep waar we bij willen horen. We zoeken nu veiligheid in de grote liefde, of de veiligheid van een zo groot mogelijk banksaldo, luxe auto en ondergeschikten. We steken desnoods de hele wereld in brand, of maken wapens om alles te vernietigen, om ons zelf veiliger te voelen. Maar, ons wezen blijft handelen vanuit die oude oerangst, wetend dat de dood slechts een kwestie van tijd is.

Door inzicht, door ogenblikkelijk besef van die oerangst met al z'n gevolgen blijkt die angst, blijkt ons bewustzijn, opgebouwd te zijn uit louter herinneringen en bestaande hersenbeelden. Ook het 'ik' gevoel blijkt niet meer te zijn dan een gevoel, een gedachte, een waanbeeld dat zich in onze hersenen afspeelt.

Door ons 'niet in het heden leven' worden wij mentaal en in onze daden en zelfs in onze gevoelens bepaald door het verleden. Helaas heeft dit alles er wel toe geleid dat de mens is blijven steken in een onvolwassenheid met allerlei, haast dierlijke, eigenschappen. Helaas heeft dit er toe geleid dat we nog steeds niet in staat zijn om op een vreedzame, liefdevolle wijze met elkaar samen te leven. Helaas heeft dit alles er toe geleid dat we ons nog steeds bezig houden met stammenoorlogen, ook al zullen de meeste er als verdediging een prachtig motief achter scheppen.

Door dit alles in te zien, direct te beseffen, zal dat 'ikbewustzijn' plaatsmaken voor bevrijd waarnemen en voelen en kan die invloed van oude feiten en gevoelsindrukken ophouden ons te tiranniseren. Dan zal eindelijk dat intuïtieve en rechtstreeks waarnemende deel van onze hersenen ons handelen bepalen. Dan dient bij wijze van spreken het brein alleen nog om hersenwerk te doen, om te rekenen, te spellen, eten te bereiden en de weg te vinden. Als basis, als archief, als instrument om mee te denken. We moeten er alleen nog op letten, dat we niet soms, ouder gewoonte, onze daden door ons geheugen, onze herinneringen en angsten laten bepalen. Dan zal de mens een belangrijke stap in de evolutie maken en werkelijk mens zijn.

Het is nu voor ieder mens mogelijk om in staat te zijn tot werkelijk onzelfzuchtige liefde. Een liefde die de wereld zal helpen te zijn waarvoor hij bestemd is. Een paradijs voor iedereen.